Nerbio-Ehuna

Jarraian nerbio-ehuna histologia aldetik aztertuko dugu:

1. Ezaugarri orokorrak

Nerbio-ehuna gorputzaren laugarren oinarrizko ehun mota da. Nerbio-ehunaren multzoak nerbio sistema osotzen du. Bere oinarrizko funtzioa komunikazioa da. Aldi berean komunikazioa neuronen ezaugarrietan datza: kitzikakortasuna, estimulo fisko eta kimikoei gradualki erantzuteko ahalmena eta eroankortasuna, kitzikapena leku batetik bestera eroateko ahalmena (nerbio kinadaren bidez)

***Nerbio kinada mintz plasmatikoaren zehar ematen den akzio potentzialaren desplazamendu bizkorra da. Akzio potentziala mintzaren potentzial aldaketari deritzo (boltajearen aldaketari). Mintzaren atsedenaldiko boltajea negatiboa da (-70mVolt), hau da, zelula barnean karga negatiboak ugariagoak kanpoan baino. Egoera honetan mintzaren kanale ionikoak inaktiboak daude. Kanale ionikoak zabaltzerakoan, boltajea aldatu egiten da: mintza hiperpolarizatu edo despolarizatu daiteke, hau da, boltajea negatiboagoa bihurtu edo inbertitu (positibo bihurtu).

Hartzaile sensitiboek, estimuluak (energia mekanikoa, termikoa zein kimikoa), potentzial elektrikoetan bihurtzeko gai dira, nerbio kinadak sortaraziz. Nerbio kinadak gune nerbiosoetarantz NSZrantz transmititu eta bertan erantzunak prozesatzen dira: motoreak zein sensitiboak izan daitezkeenak. Erantzun motoreak dira zelula efektoreen bidez ematen direnak (esatebaterako zelula muskular leunak). Erantzun sensitiboak sentsazioen (sentipenen) bidezkoak dira (beroa, hotza...).

Nerbio-sistema nerbio-ehunez osotuta dago, beste ehunetaz gain, eta nerbio-ehuna nerbio-zelulez edo neuronez osotuta dago. Hauetaz gain sostengu zelulak daude, neuroglia izeneko zelulak.

2. Neurohistogenesia

Nerbio-sistema zentrala eta periferikoren elementu guztiak neuroektodermotik eratorriak dira. Ektodermoko eremu espezializatua, embrioiaren atal dortsaleko erdigunean, notokorda eta alboko mesodermoaren eraginez plaka neurala ezberdintzen da ektodermoa lodituz, alde batetik, ildo neurala eta hodi neurala bihurtu arte.

Hodi neuralatik nerbio-sistema zentrala eratorriko da, atal zefalikoan entzefaloa garatuko da eta atal kaudalean bizkar-muina. Beste alde batetik lotura neurosomatikotik, gandor neuraleko zelulak ezberdinduko dira. Hemendik beste zelula askoren artean nerbio-sistema periferiko gehiena eratorriko da. Hodi neural primarioa zelula zilindriko neuroepitelialezko geruza batez osotuta dago, neuroepitelioa. Zelula hauetatik ezberdintzapen eta zatiketen bidez nerbio sistema zentraleko neuronak eta mikroglia sortuko delarik. Kanpotik kanpoko mintz mugatzailea eta barrutik barneko mintz mugatzailea. Geruzean mitosiak gertatzen dira eta sasi-geruzatua bihurtzen da neuroepitelioa, zeluletako nukleoak altuera ezberdinean kokatzen direlako. Mitosiak norabide bertikalean gertatzen dira, horrela sortutako zelula batek barneko mintz mugatzailekin ukipenean jarraituko duen bitartean, besteak kanporantz urrunduz migratuko du beste geruza sorteraziz. Azkenean 5. asterako hiru geruzetako hodia agertuko da:

• Barnekoa geruza bentrikularra, mitosiak gertatzen denekoa.
• Geruza ertaina edo mantoa, gero eta lodiagoa bihurtuz doana eta
• Kanpokoa Geruza marginala, zelulen luzakinez osotuta dagoena.

Zatitzen diren neuronen aitzindariei neuroblastoak deritze, behin zatituz gero postmitotikoak dira eta ez dira inoiz berriz zatituko, ezberdindu baizik, eta neurogliaren aitzindariei glioblastoak, zatitzen jarraituko direnak. Neuroblastoek zelula gliaetako luzakineei jarraituz migratuko dute. Bizkar muinean hiru geruzetako hodi neurala mantanduko da, Zerebeloan eta Zerebroan beste uhin migratoriak gertatzen dira eta zatiketen ondorioz geruza anitzeko kortexak sortzen dira, (zerebroaren kasuan: ependimoa, suprabentrikularra, ertaina, plaka kortikala eta marginala).

Geruza bentrikularra ependimoa bihurtuko da., geruza ertaina gai zuria eta geruza marginala kortexa bihurtuko da.

Gandor neuralatik eratorritakoak:

   1.Nerbio-sistema periferikoko, osagai sentsorialak: neurona sentsorialak, gongoil autonomoak eta neurona postganglionarrak. Gongoiletako zelula sateliteak eta Schwann-en zelulak. Araknoide eta piamaterko zelulak.

      2. Melanozitoak, guruin suprarrenaleko muineko zelula kromafinak, odontoblastoak.

      3. Nerbio-sistema helduaren zitologia orokorra. Nerbio-sistemako funtzio bereziak betetzen dituzten zelulak neuronak dira. Neuronak zatitzen dira: gorputza edo soma neuronala, nukleoa eta inguruko zitoplasmak (perikarion) osotutakoa. Zitoplasma zenbait luzakinetan hedatzen da, dendritak eta luzakin luze bat, axoia. Axoia oso luzea izan daiteke (metro bat baino luzeagoa) eta adarkatu daiteke. Baina neuronak matrize extrazelularrez eutsita egon beharrean, neuroektodermotik eratorritako beste zelulez zuzenean eutsita daude. Zelula guzti hauen multzoari orokorrean neuroglia deritzo. Nerbio ehunean ehun konektibo bakarra odol-hodiekin batera agertzen dena bakarrik dago eta inoiz ukipen zuzenean neuronekin.

3. Nerbio-ehuna ikasteko teknika histologikoak.

Nerbio ehuna ikasteko metodo histologiko bereziak garatu izan behar dira. Hematoxilina eosinaz, neurona handietako somak berizten dira, eta gliako nukleoak.

              1. Nissl metodoa: Anilina basikoen bidez neuronen barneko egiturak tindatzen dira. Honela zitoarkitektonikarako erabilgarria da eta ikasketa zitologikorako. Batez ere RNA duten egiturak tindatuko dira, horrela nukleoloak eta zitoplasmako SEB-ko zizternak tindatuko dira bioletaz edo urdinez. Beraz somak agerian jarriko dira.

 2. Nerbio zuntzak ikusteko, mieloarkitektura,: Mielinazko lekak fosfolipidoz eta esfingolipidoz osotuta daude eta ez dira tindatzen tidakari arruntekin. Horretarako zilarrezko gatzen bidez inpregnazio argentiko izeneko metodoak erabiltzen dira. Lehenego zilarrezko gatzekin ehuna buzti eta gero prezipitatu egiten da beste konposatuekin erreduzituz horrela zuntzak agerian jartzen dira. Horrelako tindaketak dira Cajal-en inpregnazio aurikoa, urrezko gatzekin eta Golgirena, Cajalek teknika honen bidez neuronaren indibidualitate zelularraren teoria asmatu zuen. Honen bidez ez dira neurona bakar batzuk baizik tindatzen baina osorik tindatzen dira, soma, dendritak eta axoia.

                3. Beste tindakari batzuk bai somak eta bai mielina ikusteko gai dira. Klüver-Barrera-ren metodoak nahastu egiten du nissel motako tindakaria kresilo bioleta eta luxol fast blue motako tindakari liposolubleak (ftalozianina kupriko sulfonatua). Horrela somak larrosa-bioleta ikusten dira Nissel-en tindaketan moduan eta mielinazko lekak berde-urdin.